Deze vaardigheden ontwikkel je met spelletjes spelen

Als we het hebben over leerzame spellen, bedoelen we zeker niet alleen de complexe, strategische bordspellen zoals Risk, Catan of Monopoly. Bijna alle spellen stimuleren bepaalde ontwikkelingen, vooral bij kinderen.

Sociale vaardigheden

Sociale vaardigheden staan met stip op nummer 1 als het gaat om dingen die je leert van spellen spelen. Tijdens een spannend potje kunnen emoties hoog oplopen. Je tegenspeler speelt vals, iemand wint aan de lopende band of je wordt misschien wel steeds door dezelfde persoon gedwarsboomd. Hoewel dit zeker frustrerend kan zijn en niet leuk is, is het wel een prachtige gelegenheid om in een veilige setting te oefenen hoe je omgaat met elkaar. Denk aan:

• Leren ruziemaken (en goedmaken) op een gezonde manier
• Elkaar aanspreken op gedrag
• Opkomen voor jezelf
• Grenzen verkennen, bijvoorbeeld door vals te spelen of te bluffen

Als ouder ben je misschien geneigd om snel de handdoek in de ring te gooien als een spelletje spelen steevast uitloopt op ruzie. Bekijk je het vanuit de kans tot ontwikkeling, dan kun je jezelf een andere rol toekennen. Als procesbegeleider kun je zo een beetje sturen. Observeer hoe de kinderen communiceren en op elkaar reageren en geef ze waar nodig een duwtje in de goede richting. Je zou zelfs, als je het aandurft, ze een beetje uit de tent kunnen lokken. Steel stiekem een briefje van 500 uit de Monopoly-bank en kijk hoe erop gereageerd wordt. Valsspelen, hoewel moreel discutabel, is wel enorm leerzaam!

Samenwerken

Samenwerken is ook zo’n belangrijke vaardigheid die je goed kunt ontwikkelen door spellen te spelen. Natuurlijk in spellen waarbij je teams moet vormen, maar ook zeker in spellen die je één tegen één speelt. Want wat vind jij nou: krijg je 400 euro als je bij Monopoly OP Start komt, of krijg je gewoon 200 euro of je er nou lángs of óp komt? En mag je na drie keer dobbelstenen gooien de gevangenis verlaten, of pas de eerste beurt nadát je drie keer hebt gegooid? Samen kun je discussiëren over bestaande en nieuwe spelregels en tot een overeenkomst komen. En als je wel in teams werkt: hoe bepaal je gezamenlijk een doel en hoe bereik je dat? Hoe kies je een strategie met elkaar, en welke rol neemt iedereen op binnen het team? Misschien ben je meer een leider, of laat je juist graag de beslissingen aan anderen over. Op school en op werk moet je ook geregeld samenwerken met elkaar; in de huiselijke kring oefenen is veilig, vertrouwd en leerzaam.

Omgaan met emoties

Tijdens het spelen van een spel kunnen kinderen allerlei emoties tegenkomen bij zichzelf. Zoals hierboven genoemd kunnen ze boos worden op elkaar, maar er worden nog veel meer gevoelens aangewakkerd. Is je kind verdrietig omdat het verloren heeft? Durf je kind geen keuzes te maken in het spel vanwege faalangst, of roept het bij voorbaat al dat het niet mee wil doen? In de veilige thuisomgeving kan je kind deze gevoelens verkennen en leren ermee om te gaan. Geef woorden aan de emoties en help bij het verzinnen van oplossingen.

Strategisch denken

Een overduidelijke natuurlijk, maar strategisch denken is echt een waardevolle vaardigheid waar je je leven lang voordeel van hebt. Als je op punt A in het spel keuze Y maakt, kom je dan op punt B bij situatie X uit? En welke strategie levert welke resultaten op? Sommige beslissingen neem je misschien de volgende keer weer mee in het potje, andere laat je achterwege. Soms kan je in een spel halverwege nog prima van strategie switchen; in andere spellen moet je aan het begin een strategie uitstippelen en je daaraan houden. Ga je bij Yahtzee bijvoorbeeld die drie zessen invullen bij de cijfers, of zijn ze waardevoller als three of a kind? Hoe groot acht je de kans om straks nog meer zessen te rollen? In veel beroepen is strategisch kunnen denken een waardevolle eigenschap en ook in je persoonlijke leven, bijvoorbeeld als het gaat om financiën, komt het altijd van pas.

Besluitvaardigheid en verantwoordelijkheidsgevoel

Als aanhaker op strategisch denken, is besluitvaardigheid een belangrijke eigenschap die je kunt trainen door spelletjes te spelen. En dan vooral spellen waarbij je één op één tegen elkaar speelt, en niet als team. Er wordt dan continu een beroep gedaan op je eigen besluitvaardigheid en je bent zelf verantwoordelijk voor alle keuzes die je maakt in het spel. Eindeloos dralen of niet kunnen beslissen helpt je dus echt niet verder: als je wil winnen, moet je knopen doorhakken. En dat kun je alleen zelf doen. Deze vaardigheid is ook op school en later in het werkende leven van groot belang. Besluitvaardigheid en verantwoordelijkheidsgevoel kunnen op termijn leiden tot goede planvaardigheden, bijvoorbeeld voor je huiswerk, en een proactieve werkhouding.

Mooi toch? En last but not least, spelletjes zijn ook nog eens goed voor je humeur en verlagen mogelijk de kans om dementie te ontwikkelen.

Tips voor spellen spelen met kinderen

• Stel vragen tijdens en na het spel, bijvoorbeeld: ‘Waarom had ervoor gekozen om X of Y te doen?’
• Wees je bewust van jouw rol als volwassene in het leerproces van kinderen. Geef het goede voorbeeld en reageer sportief als je verliest, of benoem dat je ervan baalt maar de volgende keer misschien wél zal winnen.
• Probeer te ‘lezen’ wat er omgaat in de kinderen en bekijk hoe ze bepaalde situaties aanpakken. Speel hierop in door de emoties te erkennen en waar nodig door te spreken. Je kind mag zich boos voelen als hij of zij verliest, maar het spelbord van tafel gooien is natuurlijk niet de bedoeling.
• Benadruk de leercurve van kinderen. Complimenteer niet dát er gewonnen is, maar hoé er gewonnen is. Of geef een compliment over hoe sportief je kind zijn of haar verlies oppakt. Zo stimuleer je een groeimindset in plaats van een vaste mindset.

Heel veel speelplezier en vergeet niet: het mag ook ‘gewoon’ leuk zijn natuurlijk!